Os rexionalistas, o catalán Cambó eo cacique de Taboadela

Somos un concello que non destaca por dispor dunha importante bagaxe histórica. Non existe momentos pasados que sexan dignos de resaltar e de estudar. Somos un lugar que á marxe de dispor dunha torre de vixilancia como é a de Torán, de templos con certo interese artístico como pode ser a de San Jorge ou atopar certos restos romanos, de ser o escenario de paso de franceses e ingleses protagonistas da batalla de Antela durante a Guerra de Independencia non somos un lugar que fose escenario de feitos de relevancia histórica. 

Con todo, aquí ocorreron algunas cousas que creo merecen a pena ser coñecidas e ser valoradas. 

Antes de entrar no tema quérovos falar dos movementos rexionalistas e nacionalistas que xurdiron a finais do século XIX e principios do século XX en España fronte ao estado centralista da Restauración. Este movemento rexionalista era un fenómeno dual cunha vertente cultural e unha vertente política: 

1. Unha vertente cultural que exalta as tradicións e as peculiaridades históricas de determinadas rexións. 
2. Unha vertente política, que se manifesta con especial énfase desde do século XIX nalgunhas rexións, como Cataluña, País Vasco ou Galicia. Nestes casos o rexionalismo deriva en nacionalismo, é dicir, na consideración de que unha determinada rexión constitúe unha nación, fronte á natureza unitaria do Estado central, todo iso en base á conciencia dunha mesma lingua, historia e un pasado común e chégase, nestes casos, a pedir autonomía política para unha rexión ou mesmo a independencia (sóavos isto?) 

Galicia, a diferenza de Cataluña e o País Vasco, non contaba por aquel entonces cunha burguesía economicamente desenvolvida, polo que as reivindicacións iniciais limitáronse ao nacionalismo cultural que se inicio co movemento cultural do “Rexurdimento” que avogaba pola recuperación da lingua e a cultura galegas á vez que critica o subdesarrollo da rexión. 

Neste contexto xurdiron inicialmente unha serie de figuras intelectuais como: 

• Manuel Murgia, autor da «Historia de Galicia» (1866) e «O Rexionalismo Galego» ademais de ser a persoa que organizou os xogos florais galegos e de presidir a «Asociación Rexionalista Galega», o primeiro grupo autonomista da rexión. 
• Rosalía de Castro, esposa de Murguía e a máxima expoñente do Rexurdimento. Entre as súas obras en galego destacan «Cantares galegos» (1863) e «Follas novas» (1880) 
• Alfredo Brañas, autor de «O regionalismo» (1899) 

Estes intelectuais a pesar da importancia dos seus actos, pensamentos e escritos non chegaron a crear un partido autonomista. Houbo que esperar a 1907, ano en que se creou «Solidariedade Galega», agrupacion política que só se presentou ás eleccións municipais nalgúns municipios, e nunca ás eleccións xerais. 

Na década de 1920 destaca o escritor, ensaísta e político ourensán Vicente Risco, autor de varias novelas en galego e da «Teoría do nacionalismo galego» (1920) e defensor da necesidade da autonomía da rexión, aínda que sempre respectando a soberanía do Estado español. 

Anos mais tardes, na II Republica, crease o Partido Galeguista, liderado por un Alfonso Castelao que era o máximo defensor do estatuto de autonomía galega durante a II Republica. Para iso, en 1936 integrars dito partido na coalición da Fronte Popular e organiza unha campaña para a aprobación dun estatuto de autonomía que os galegos referendaron masivamente o 28 de xuño de 1936 pero que a Guerra Civil trunco. 

Uns anos antes de todo isto, mentres José Calvo Sotelo, candidato maurista polo Carballiño chegaba a Ourense para celebrar un mitin na devandita vila, en Taboadela tivo lugar un concorrido mitin de propaganda rexionalista. 

“O acto espertara un intenso interese entre todas as clases sociais, especialmente entre os elementos mais neutralistas en cuestións políticas, ávidos de coñecer dun modo directo e autorizado os termos en que se expuña o tema do regionalismo en xeral, e do regionalismo galego en particular” escribía na crónica da “Gaceta de Galicia” o seu correspondente 

Apenas anunciaran a todas os asistentes o comezo daquel acto, de entre o publico alzou a voz un coñecido medico que dunha maneira groseira e con xestos violentos comezou a increpar aos oradores que ían facer usos da palabra cualificándoos de CATALANISTAS, CAMBONISTAS e traidores á Asemblea Nacional de parlamentarios. 

O incidente, que durou uns poucos minutos, deu paso ao candidato por Celanova, a Luís 

Francisco Cambó

Porteiro Garea, do cal xa falamos algunha vez aquí, o cal pronunciou un discurso onde expuxo os preceptos da doutrina rexionalista ademais de rexeitar os ditados de políticos e de personalismos en clara réplica aos exposto polos medios ao comezo. O seu discurso foi interrompido por aplausos en varias ocasións ademais de recibir unha ovación prolongada e entusiasta ao final da súa elocución 

Luís Porteiro, dentro do programa xenérico do rexionalismo, defendeu a personalidade e particularidades das rexións e a súa autonomía en base a que tanto as necesidades e as circunstancias de cada unha delas son especiais e diferentes. Así mesmo mencionou a Cambó e á súa promesa de axudar aos rexionalistas galegos, sen que esta axuda estivese condicionada polas ideas políticas nin relixiosas destes, para “liberar a Galicia do funesto caciquismo que a vexa e oprime” había dito con anterioridade o político catalán. 

Luis Porteriro “fai, por tal motivo, un caloroso e elocuentísimo eloxio da figura de Cambó, presentando a este como paladín en loita contra os brutais apetitos dos vellos partidos causantes do deplorable estado actual de España, e erguéndose incólume no medio de toda sorte de calumnias recollidas nos diversos sectores dunha opinión inconsciente que, por razón da súa mesma inconsciencia, fai, sen decatarse diso, o xogo aos vellos e desacreditados elementos políticos que anhelan novos conflitos de orde publico, para atopar, así motivo de xustificación ás súas insanos desexos de afogalos pola forza, impedindo con tales procedementos a renovación de España”, escribe o cronista. 

Lembrar que, naqueles anos Europa atopabase sumida na I Guerra Mundial e en España os vellos partidos políticos adoptaban posicións reaccionarias e lanzaban aos seus elementos mais manexables, con violencia, contra movementos obreiros, agrarios ou rexionalistas 

O orador Luís Porteiro tamén dedicou parte do seu discurso a temas confesionais, a temas de relixión. Como antes, o seu ton foi elocuente chegando a afirmar que “a política dos conservadores ourensán era anticristiana” pois era unha “política de odio, de brutalidade e de crime”. Fronte a isto, Porteiro avogou por tratar o tema relixioso en cada un dos distritos, deixando que “os deputados rexionalistas consultarán debidamente a opinión dos seus distritos respectivos, e aínda que confía en que non haxa respecto ao asunto discrepancia entre aquela opinión e a dos seus representantes, se a houbera, estes renunciarían ao mandato que ese lles outorgou para non votar contra a propia conciencia nin contra a conciencia do distrito” 

Rexionalistas galegos en Barcelona para participar na conferencia da "Liga Regionalista"

Terminado o mitin, o medico interruptor ao que antes nos referimos achegouse ao coche do señor Porteiro, felicitándolle e dándolle explicacións pola súa anterior conduta e informándolle da súa afiliación ao partido rexionalista. Igual adhesión fixeron os párrocos presentes no acto que acababa de rematar 

Con todo, o cacique do pobo (lamentablemente descoñezo quen posuía ese título) desgustado co mitin celebrado e coas palabras ditas fixo publicar no “Boletín Oficial” unha nota manifestando que se expuñan ao publico as reparticións, unhas reparticións completamente arbitrarias, das cotas de consumos ( imposto indirecto que gravaba bens de primeira necesidade, bens para comer, beber e arder: alimentos, bebidas alcohólicas, combustibles e sal) que produciu certo malestar entre os veciños, maioritariamente agricultores e gandeiros 

Días despois, o Sr. Porteiro acompañou a Ourense aos veciños, os cales lle deron poderes para proceder criminalmente contra o cacique, denunciándose o feito ao ministerio de Facenda 

Aquele xuntanza, o mitin de Taboadela, foi un dos primeiros mitins rexionalistas en Ourense. Un mitin onde xurdiu a figura de Luís Porteiro Garea, fundador das Irmandades dá Fala e onde, como noutros moitos lugares de Galicia, evidenciouse e fíxose fronte á figura do cacique local. Aquel era un exemplo mais de inestabilidades politica e social que había en Galicia e no resto de España que levaria, poucos anos despois, a Dictaura de Primo de Rivera, a fuxida de Alfonso XIII e a instauración da II República. 

Por último, descoñezo quen era o cacique que tiñamos en Taboadela fai cen anos, pero as miñas sospeitas lévanme a mirar cara a Mingaraveiza. 

Vós que creedes?