A Revolución de 1868 e a rebelión en Taboadela

A Revolución de 1868, chamada a Gloriosa ou Revolución de Setembro ou a Septembrina, foi unha sublevación militar con elementos civís que tivo lugar en España en setembro de 1868, a cal supuxo o destronamiento e exilio da raíña Isabel II e o inicio do período denominado Sexenio Democrático (1868-1874).

Tras o triunfo desta Revolución formouse en España un Goberno Provisional de 1868-1871, o executivo transitorio que se formou en España durante o primeiro período do Sexenio Democrático (1868-1874) e se subdivide en dúas etapas:

• a primeira, caracterizada pola elaboración da nova Constitución de 1869 baixo un goberno provisional integrado polas forzas políticas asinantes do Pacto de Ostende que protagonizaron a Gloriosa ?o Partido Progresista encabezado polo xeneral Juan Prim e a Unión Liberal liderado polo xeneral Francisco Serrano, e do que finalmente quedou fóra o terceiro partido asinante do pacto, o Partido Demócrata, que se transformaría no Partido Republicano Federal;
• e a segunda, que comezou coa aprobación da nova Constitución en xuño de 1869 e o nomeamento como rexente do até entón presidente do Goberno Provisional, o xeneral Serrano, asumindo o xeneral Prim a presidencia do Goberno, e que terminou o 2 de xaneiro de 1871 co xuramento ante as Cortes Constituíntes do novo rei elixido por el, Amadeo I de Saboya.

Antes da formación do Goberno provisional o poder foi asumido polas Xuntas que se formaron nas diferentes cidades, moitas delas elixidas por sufraxio universal e nas que predominaban progresistas e demócratas.

Unha das primeiras decisións que tomou o Goberno Provisional foi a disolución das Xuntas, aínda que moitas delas continuaron actuando clandestinamente a través de "comités de vixilancia". A maioría dos seus membros integráronse nos novos concellos e deputacións, grazas a un decreto do Goberno, o cal tamén se comprometeu a celebrar eleccións municipais inmediatamente.

Máis complicado resultoulle ao Goberno Provisional facer cumprir a orde de desarmamento das milicias dos Voluntarios da Liberdade (milicias voluntarias creadas polas Xuntas Provisionais), e que derivou en loitas rueiras nalgunhas cidades andaluzas, como Porto de Santa María, Cádiz, Xerez e Málaga, que obrigaron a intervir ao Exército. Xunto a estes problemas, no ámbito urbano, o goberno tamén tivo que facer fronte a unha crecente conflitividade social. "Ocupacións de terras e motíns reclamando alimentos estendéronse non só por Andalucía, senón por Galicia, a Mancha e Levante, e ao longo de 1869 a estes conflitos sumouse o malestar urbano pola inmobilidade dos salarios".

Non estou seguro diso, non podería asegurar cos sucesos acontecidos en Taboadela os días 2 e 3 de outubro de 1869 teñan a súa orixe nos conflitos acontecidos tras a Revolución de 1868 e quéixalas fronte ao Goberno Provisional que gobernaba por entón.

 

O 9 de febreiro de 1870 publícase no Boletín oficial da provincia da Coruña un anuncio onde o xuíz Don Manuel Fernandez Bastos cita por "rebelión na Alcaldía de Taboadela" ao exalcalde, ao secretario municipal e a unha serie de veciños para que se presenten o o seu Xulgado.

O comunicado di o seguinte:

CUARTA SECCION: ANUNCIOS E CHAMAMENTO

Don Manuel Fernandez Bastos, Xuíz de primeira instancia da cidade e partido de Ourense.

Polo presente, cito, chamo e emprazo aos suxeitos que se expresarán á continuación, contra quen e outros se instrúe causa criminal sobre rebelión na Alcaldía de Taboadela, o dous e tres de Outubro último, para que dentro do termo de trinta días preséntense neste Xulgado pola Escribanía do refrendatario, a responder os cargos que contra eles resultan; se así o fixesen ouviráselles gardando xustiza, e noutro caso apercíbeselles con que seguirá a causa na súa rebeldía, parándolles o prexuízo consecuente. Ademais rogo ás Autoridades competentes que por todos os medios posibles sírvanse mandar deter e conducir á miña disposición á don Antonio Branco Lage e don Manuel Quintás Bouza, ex-Alcakde e Secretario respectivamente do Concello de devandito Taboadela, dos que se inserirán as medias filiaciones, e o propio encargo á os individuos da Garda civil, Vixilancia pública, Alcaldes de barrio e máis a quen incumba o cumprimento do presente.

 

Dado en Ourense á trinta e un de Xaneiro de mil oitocentos setenta.

Manuel Fernández Bastos.

D.S.Ou., Gabrial Sotelo.

Suxeitos á que se refire o anterior edicto.

• Don José Martinez Rodríguez, veciño de Pazos de Sotomayor, alcaldía de Taboadela.
• Don Marcial Otero Conde, da mesma veciñanza.
• Manuel Losada Martinez, da Curujeira, parroquia de San Victorio da Mesquita, Municipio de Allariz.
• Domingo Vide, natural das Quintas, veciño dos indicado Pazos de Sotomayor.
• Agustín Feijoo Cid, da mesma veciñanza.
• Agustin dous Santos, natural de San Pedro da Mesquita, veciño da Reguenga, parroquia de San Jorge dá Touza, distrito de Taboadela.
• Diego Gonzalez Santás, natural e veciño de devandito Reguenga.
• José Gonzalez Novoa, natural e veciño do propio Reguenga.
• Benito Pracer, veciño do mesmo Reguenga.
• Manuel Seara, do citado Reguenga.
• Alonso Sierra Quinta, veciño de Santás, parroquia de San Jorge.
• Genaro Pascual, do mesmo Santás.
• Miguel Valado Santás, veciño do propio Santás.
• Antonio Lage Vazquez, veciño de Santa Leocadia, parroquia de San Jorge.
• Manuel Feijóo. natural e veciño de Santa Leocadia.
• Pablo Lage, da mesma natureza e veciñanza.
• Martin Lage, natural e veciño de Ia Reguenga, parroquia de San Jorge.
• Manuel dá Quinta Santás, natural e veciño de Santa Leocadia, parroquia de San Jorge.
• Ramón Vida, veciño de Outeiriño, parroquia de San Jorge.
• Alonso Espiñento, veciño de Amendo, parroquia de San Jorge.
• Antonio Martínez, natural e veciño de San Jorge.
• León Nogueiras, da mesma veciñanza.
• Miguel Sueiro, da Curujeira, parroquia de San Jorge.
• Don Manuel Quintás Bouza, natural da Pouza, veciño da Reguenga, parroquia de San Jorge, de veintitres anos de idade, estatura alta, barba pouca, cor branca, cara longa, ollos pardos, pelo negro, nariz longo, viste americana, pantalón e chaleco de corte.
• Don Antonio Branco Lage, fillo de don Javier e doa Bernardina, natural de San Esteban de Ambia, distrito de Baños de Molgas, veciño de Santa Leocadia, parroquia de San Jorge, Alcaldia dá Taboadela; estatura curta, cara chea, barba bastante poboada, negra e longa: ollos e pelo do mesma cor, viches de artesán e é maior de trinta anos de idade.
• Ramón dá Quinta Santás, veciño de Santa Leocadia, parroquia de San Jorge.

Hai que lembrar que eses foron uns anos conflitivos. Ese malestar era similar en todo o Estado e alimentábase do ambiente insurxente que corría por Europa. Ao final, os excesos da coroa, as arbitrariedades de Isabel II e a desorde dos partidos que a sostiñan, desembocaron na revolución de 1868, a Gloriosa. A raíña marchou ao exilio, redactouse unha nova constitución "progresista, pero de novo monárquica", e formouse un gabinete presidido polo xeneral Prim, co mandato de buscar un candidato para ocupar o trono.

Con todo e a pesar da importante presenza de deputados republicanos nas Cortes, non se conseguiu cambiar a base monárquica do Estado, o que comportou mobilizacións dos partidarios do republicanismo, disturbios e insurreccións diversas que tiveron un eco especial, como ocorreu en Valencia, pero que tivo o seu reflexo en gran parte do territorio nacional. E Taboadela puido ser un deses lugares? onde a poboación rebelouse fronte á situación política e social.