A RECTORAL DE SOUTOMAIOR MORRE

En Soutomaior, rodeada pola indiferencia e polo paso do tempo, érguese —ou talvez sería máis xusto dicir que resiste— a casa reitoral da igrexa de Santiago. A súa pedra antiga, o seu tellado vencido polas estacións, os seus muros que noutro tempo protexeron do vento e da chuvia… Todo nela parece falar nunha lingua esquecida, unha lingua que poucos lembran e que ninguén escoita xa. 

Construída no século XVII, a casa reitoral foi, no seu día, o corazón dun mundo que hoxe só existe na memoria. A súa estrutura de pedra e tella acollía un patio central arredor do cal se organizaban os espazos esenciais da vida: a vivenda principal co seu forno, o alpendre-pallar para o forraxe e os apeiros, o hórreo onde se gardaba o millo, o curral para os animais, o pozo, a eira onde se mallaba o gran, a horta que alimentaba os seus habitantes. Incluso había un pombal, pero xa non queda rastro del. 

O que permanece, aínda que a duras penas, é a vivenda principal. Todo o demais cedeu. O tellado da entrada sur afundiuse, arrastrando consigo parte do muro onde aínda resiste a garita cadrangular, ese pequeno miradoiro de pedra que un día dominou a paisaxe e que agora pende da nada, a piques de caer. O resto da construción é un campo de ruínas: pedras espalladas polo chan, madeira podrecida, un mar de silveiras que o cobre todo. Se a casa aínda ten voz, é o murmurio do vento que se coa entre as fendas. 

Hai apenas cinco anos, aínda resistía. Houbo un tempo no que estivo habitada, e as mans que a coidaban mantiñan a raia o esquecemento. Pero cando a casa quedou baleira, comezou o seu verdadeiro derrubamento. Falouse de novos inquilinos, dunha posible venda, dun futuro que nunca chegou. E o tempo, paciente e implacable, seguiu facendo o seu traballo. 

Pronto, a casa reitoral de Santiago de Soutomaior será só un recordo. Como a reitoral de Torán, como tantas outras. A Diocese de Ourense, a súa propietaria, garda silencio. Talvez porque restaurar un edificio así custa cartos, esforzo, vontade. Pero, ¿acaso non é máis caro perdelo? ¿Non é máis doloroso deixar que algo tan valioso se disolva na nada sen sequera intentar salvalo? 

Hai cousas que non deberían perderse. Non polo que son, senón polo que significan. Esta casa non é só pedra e tellado, non é só ruína e abandono. É a historia dun pobo, a memoria dun xeito de vida. A súa desaparición deixaríanos un pouco máis orfos. E cando queiramos darnos conta, xa será demasiado tarde.